Drewniany kościół św. Andrzeja Apostoła w Łukowicy

Zabytkowa drewniana świątynia rzymskokatolicka, wzniesiona w II połowie XVII wieku dla parafii w miejscowości Łukowica. Obiekt znajduje się na Małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej.

W latach 1673-1697 wzniesiono w centrum wsi Łukowica drewniany barokowy kościół w miejscu, gdzie wcześniej stał kościół gotycki. Świątynia została poświęcona 23 czerwca 1720 przez biskupa kijowskiego Jana Tarły. W czasie swojej ponad 300-letniej historii kościół był wielokrotnie restaurowany. W trakcie jednej z tych prac w I poł. XIX wieku dobudowano przybudówki do prezbiterium. Kościół św. Andrzeja w Łukowicy posiada wyraźne cechy stylu barokowego. Wzniesiono go według zasad konstrukcji zrębowej, oszalowany i pokryty blachą. Posiada jedną nawę, zakończoną węższym, zamkniętym trójbocznie prezbiterium. Po bokach dobudowano zakrystię i kaplicę boczną. Nad całością góruje czworoboczna, zwężająca się ku górze wieża, zwieńczona barokowym hełmem.

Zewnętrzną część prezbiterium zdobi przedstawienie Grupy Ukrzyżowania, z rzeźbami ludowymi z XVIII i XIX wieku. Charakterystyczny jest zbiór przedmiotów związanych z Męką Pańską, nawiązujących do przesłania Memento mori. Są to m.in. chusta św. Weroniki, a obok niej: gwoździe, młotek, bicze, cierniowa korona i obcęgi. Następnie od lewej strony: rękawica, dzbanek, pochodnia, kostki do gry, maczuga, kogut, suknia całodziana i powróz, zaś po prawej stronie czaszka trupia z piszczelami, kielich, kajdany, miecz, sakiewka Judasza ze srebrnikami, rózgi, włócznia i drabina. Kościół otacza kamienny mur z XVIII wieku, w którym umieszczono kapliczki ze stacjami Drogi Krzyżowej.

Wnętrze przykrywają pozorne sklepienia kolebkowe, ozdobione polichromią z XIX wieku. Wyróżnia się zwłaszcza przedstawienie Trójcy Świętej koronującej Najświętszą Marię Pannę. W innych miejscach na sklepieniu i ścianach znajdują się pozostałości starszych, datowanych na XVIII wiek malowideł.

Ołtarz główny pochodzi z końca XVII wieku. Umieszczono w nim figurę Matki Bożej, która przesłaniana jest przez dwa obrazy: Matka Boża oraz św. Andrzej. Interesujący jest zwłaszcza wizerunek patrona kościoła – Apostoł został na nim przedstawiony z krzyżem w kształcie X, który symbolizować ma jego męczeńską śmierć. W zwieńczeniu ołtarza znajduje się przedstawienie Trójcy Przenajświętszej w otoczeniu chmur i promieni. Ołtarze boczne późnobarokowe to ołtarz Matki Bożej z dwoma obrazami: Matka Boża Nieustającej Pomocy oraz Przemienienie Pańskie, ołtarz z obrazem św. Teresa od Dzieciątka Jezus, ołtarz z obrazem Archanioł Michał w kaplicy bocznej. Większość wyposażenia kościoła jest drewniana i wykonana w stylu barokowym. Do wyposażenia kościoła należą klasycystyczna ambona z przełomu XVII i XVIII wieku, ozdobiona wizerunkami Ewangelistów i Chrystusa Pana. kamienna chrzcielnica z 1693 r., obraz św. Mikołaja w zakrystii z początku XVII wieku. Obraz jest wyblakły, ale sposób przedstawienia świętego jest rzadko spotykany: ukazano aż trzy atrybuty świętego: szatę biskupią, trzy złote kule oraz trzy panny, którym je podarował (według innych źródeł są to trzej młodzieńcy), trzy barokowe krucyfiksy, feretrony z XVII wieku, obraz Rodzina św. Anny z XVI wieku, będący pozostałością tryptyku, obraz św. Kingi z XVIII wieku,

chór muzyczny zdobi ażurowa balustrada z prostokątnym wysunięciem do przodu, prospekt organowy – rokokowy, datowany na XVIII wiek. Dwudzielną szafę na piszczałki zdobi faliste belkowanie i liście akantu.