Cmentarz Żydowski przy ul. Zakopiańskiej

Cmentarz żydowski w Mszanie Dolnej powstał zapewne już w XVIII w., jeszcze przed rejestracją oficjalnej gminy. Założono go na zboczu wzgórza, na południowy zachód od centrum miasta, przy drodze na Zakopane (obecnie ulica Zakopiańska), nad dzisiejszymi torami kolejowymi przy osiedlu Marki. Funkcjonował jako miejsce grzebalne do drugiej wojny światowej. Na terenie zdewastowanej w czasie okupacji nekropolii znajdują się groby masowe ofiar Zagłady. W jednym z nich pochowano 20 osób przywiezionych z Rabki i zamordowanych we wrześniu 1939 r. na „Zarybiu”, obok koryta rzeki Raby. Początkowo ofiary zostały pogrzebane w miejscu egzekucji, do przeniesienia ich zwłok na teren cmentarza zmuszono miejscową ludność żydowską. Na cmentarzu zakopywano również ofiary rozstrzeliwań mających miejsce na podwórzu Urzędu Gminy w lipcu i sierpniu 1942 roku. W wykopywanych na bieżąco grobach znajdują się ciała ok. 20 osób, m.in. Jankiela Turnera (l. 30) z Mszany Dolnej, 10 osób z rodziny Sessler, członkiń rodzin Langsam, Felicję Herz (l. 35) z Mszany Dolnej, dwie dziewczynki o nazwisku Hochmann (w wieku 5-12 lat), mężczyznę o nazwisku Weczer. 

Proces niszczenia cmentarza był kontynuowany po 1945 roku. Obecnie nekropolia zajmuje powierzchnię około 0,24 hektara. Jest mniejsza niż pierwotnie, bo po drugiej wojnie światowej na jej skrajnych fragmentach zbudowano drogę. Na cmentarzu zachowało się ok. 30 macew. Część z nich posiada dobrze zachowane reliefowe dekoracje w postaci wici roślinnej i przedstawień symbolicznych, charakterystycznych dla judaizmu, a także czytelne inskrypcje. Wewnętrzny układ przestrzenny nie jest czytelny.

W 1989 roku cmentarz w Mszanie Dolnej został wpisany do rejestru zabytków.
W 1991 roku z inicjatywy pochodzącego z Mszany Dolnej Leo Gatterera został odnowiony. Wzniesiono metalowy parkan z bramą oraz furtką. Obecnie właścicielem terenu jest Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie. W 2020 r. w ramach projektu “Punkty Odniesienia – oznakowanie 24 żydowskich grobów wojennych drewnianymi macewami” drewnianą macewą oznaczono miejsce grobu masowego.