Cmentarz wojenny nr 357 w Kamionce Małej „Na Jastrząbce”

jest cmentarzem wojennym z okresu I wojny światowej. Cmentarz znajduje się na skraju lasu Beskidu Wyspowego, na wzniesieniu Jastrząbka (550 m. n.p.m.) w górnej części Kamionki Małej, powyżej osiedla o nazwie Orłówka. W 1916 roku władze austriackie przystąpiły do budowy wojskowych cmentarzy wg projektu kapitana Gustava Ludwiga. Przywieziono rosyjskich i włoskich jeńców wojennych, których zatrudniono do budowy cmentarza i pochówku poległych żołnierzy. Przyłożono wielką wagę zarówno do założenia architektonicznego i jego realizacji, jak i do wykonania poszczególnych detali. Mimo że cmentarz budowany był w trakcie wojny, wykonano go bardzo trwale i solidnie.

Cmentarz ma powierzchnię około 1200 m² i znajduje się na lekko tylko pochylonym stoku. Zbudowano go na planie prostokąta. Ogrodzony jest drewnianym płotem na betonowej podmurówce i betonowych słupkach. Bramę wejściową tworzą dwa solidne betonowe słupy nakryte betonowymi cokołami i drewniana furtka. W słupy te wmurowane były po trzy łuski artyleryjskie od pocisków dużego kalibru. Z czasem uległy jednak przerdzewieniu i przy remoncie ogrodzenia usunięto je. Od bramy wejściowej prowadzi żwirowana ścieżka rozgałęziająca się na dwie alejki spacerowe, po bokach zabezpieczone betonowymi krawężnikami. W tylnej części cmentarza znajduje się duża kaplica na murowanym z kamienia tarasie, na który prowadzą kamienne schody. Wykonana z drewna kaplica o wysokości 13 m ma stromy dach zwieńczony krzyżem.

Na środku cmentarza znajduje się murowany z kamienia pomnik w kształcie kopca zwieńczonego kamiennym krzyżem wykonanym z jednego kamienia. Krzyż ten według podań wykonany został dobrowolnie przez jednego z jeńców.

Pochowano tutaj żołnierzy armii rosyjskiej, austriacko-węgierskiej i pruskiej, którzy zginęli w walkach na okolicznych terenach w dniach 8-13 grudnia 1914 w czasie tzw. operacji łapanowsko-limanowskiej. Oddziały rosyjskiej 3 Armii gen. Dymitriewa przygotowywały się do zdobycia fortyfikacji Krakowa. Rosjanie zajęli okoliczne tereny już 11 listopada 1914.

Cmentarz budowano jeszcze w czasie trwania wojny. Przystąpiono do tego niezwłocznie po tym, jak w wyniku zwycięskiej dla Austriaków bitwy pod Gorlicami wyparto wojska rosyjskie dalej na wschód. Zwraca uwagę zastosowane założenie; na jednym cmentarzu wspólnie chowano zarówno żołnierzy własnych (armii austriacko-węgierskiej), sojuszniczej armii niemieckiej, jak i wrogiej armii rosyjskiej, przy czym zarówno dla żołnierzy własnej, jak i wrogiej armii stosowano tę samą metodę pochówku i równie reprezentacyjne nagrobki.

Na cmentarzu tym pochowano w 52 mogiłach pojedynczych i 60 zbiorowych łącznie 260 żołnierzy, w tej liczbie, 92 żołnierzy armii austriackiej z 1, 18, 24 i 25 pułku strzelców oraz 45 pułku artylerii landwery, 11 żołnierzy armii niemieckiej z 217 pruskiego rezerwowego pułku piechoty, 157 żołnierzy armii rosyjskiej. Większość żołnierzy pochowano bezimiennie. Żołnierze ci polegli w dniach 8-13 grudzień 1914 r. w czasie ciężkich walk toczonych o najwyższe wzniesienie w okolicy – Kobyłę (605 m. n.p.m.). W 1992 roku cmentarz na Jastrząbce został odrestaurowany. W 2022 roku ponownie przeszedł modernizację.

Cmentarz na Jastrząbce znajduje się na trasie rowerowej i pieszej wytyczonej na terenie gminy. Jest bardzo chętnie odwiedzany przez wycieczki szkolne i turystów a to za sprawą uroczego usytuowania na skraju lasu brzozowo – jodłowego, który stwarza niesamowity, piękny i tajemniczy klimat tego zakątka.